Zelfbouw

Sinds 2007 verkoopt de gemeente Almere honderden kavels per jaar aan particulieren. Daarop zijn allerlei huizen gezet. Van een huis in een rijtje tot kleine kasteeltjes. Van cataloguswoningen tot unieke architectonische hoogstandjes. Aan het water, in het bos, langs een gracht, straks ook op een duin(!). Hele wijken en buurten zijn in Almere door zelfbouw ontstaan, met als resultaat een grote diversiteit. Geen huis is meer hetzelfde. Over dit fenomeen is nu een boek verschenen: De democratie van het zand, en het eerste exemplaar daarvan werd zaterdag tijdens de opening van de nieuwe kavelwinkel in het stadhuis, overhandigd aan de grootste doorzetter van deze ideologie: oud-wethouder Adri Duivesteijn.
Diezelfde zaterdag nog reed ik ’s middags door Nagele in de Noordoostpolder. In Nagele hebben alle huizen platte daken. Bouwmeester Cornelis van Eesteren had dat eind jaren veertig samen met Gerrit Rietveld bedacht. Het moest open en recht en strak met veel glas en beton. Wat de (toekomstige) bewoners ervan zouden vinden, dat deed er niet toe. Zo schreef journalist Henk Blanken: ‘Het bijzondere karakter had in het verleden nog wel eens voor spanningen gezorgd, (…), omdat de architect het toilet niet gewoon beneden maar boven had gesitueerd, omdat ze in die rare kleine keuken niet konden eten. En vooral omdat ze na verloop van tijd de vliering waren gaan missen.’ (Hotel Almere, 1996)
Nagele heeft een unieke plaats in de architectuurgeschiedenis, zegt Wikipedia. Ook de bewoners zijn er inmiddels trots op. Er is zelfs een Nagele Museum in de voormalig Rooms-katholieke kerk. Maar nog steeds mag niemand in Nagele een schuin pannendak op zijn huis zetten.
Tussen het plan van Nagele en de zelfbouw in Almere, zit zeventig jaar emancipatie. Het is het contrast tussen stedenbouwkundige confectie en het pak op maat. Tussen denken voor een ander en zelf mogen denken. Wie zijn eigen huis wil bouwen, kan dat tegenwoordig zelf doen in Almere. Niemand hoeft meer afhankelijk te zijn van de smaak van een ander, hoe geniaal Cornelis van Eesteren of Gerrit Rietveld ook waren.